مجموعه علوم بشری به دو دسته کلی علوم کاربردی و علوم نظری تقسیم می شود. علوم نظری در هر حیطه و رشته خاص شامل مفاهیم، نظریات، قوانین و اصول مربوط به آن رشته است. هدف پژوهشگرانی که در زمینه علوم نظری دست به تحقیق می زنند صرفا کسب شناختی جامع و کامل از موضوع مورد علاقه شان است و چندان علاقه ای به کاربرد یافته های خود برای حل مسائل ویژه در زندگی روزمره ندارند. بنابراین علوم نظری را نمی توان به طور مستقیم برای حل مسائل زندگی به خدمت گرفت. لازم است که این علوم نظری از لحاظ کاربری نیز مورد بررسی و پژوهش قرار گیرد تا موارد کاربردی آن نیز مشخص گردد. این کار معمولا بر عهده پژوهشگران کاربردی در هر حیطه دانش بشری می باشد. به عبارتی دیگر می توان گفت هدف از پژوهش های نظری کسب شناختی بیشتر از پدیده های ناشناخته اطراف خود می باشد و هدف از پژوهش های کاربردی، مشخص ساختن موارد کاربردی احتمالی این علوم نظری برای بهبود زندگی بشری می باشد. پژوهش های نوع دوم در هر رشته تخصصی، دانشی را فراهم می آورد که از آن به عنوان تکنولوژی آن رشته یاد می شود. پس تکنولوژی در هر رشته سعی دارد دانش کشف شده در مورد پدیده های ناشناخته و روابط بین آنها را به دانشی قابل کاربرد در حل مسائل زندگی تبدیل کند. به طور خاص تکنولوژی آموزشی نیز همین مقصد را دنبال می کند. رشته تکنولوژی آمورشی یک دانش میان رشته ای است که می کوشد با بهره گیری از یافته های رشته های دیگر از قبیل علوم کامپیوتر و فناوری اطلاعات و ارتباطات، روانشناسی تربیتی، علوم فیزیکی و همچنین مجموعه دانش و تحقیقات انجام شده در علوم تربیتی و .. راه حل های کاربردی برای حل مسائل و مشکلات آموزشی ارائه دهد. رشته تکنولوژی آموزشی می تواند برای حل مسائل و مشکلات آموزشی زیر به کار برد ه شود:
- یکی از مشکلات نظام آموزشی هر کشوری از دیرباز مشکلات مربوط به تحت پوشش قرار دادن تمام افراد واجب التعلیم می باشد. در نظام آموزشی سنتی افزایش تعداد دانش آموزان تحت پوشش نظام آموزشی، همیشه همراه با افزایش هزینه های سرمایه ای و جاری نظام آموزشی بوده است. تکنولوژی آموزشی با فراهم آوردن امکان شکل گیری آموزش غیر حضوری و از راه دور تا حد زیادی توانسته است بر این مشکل فائق آید و در ضمن نیز از این مزیت برخوردار است که با افزایش تعداد بیشتری از دانش آموزان، هزینه سرانه دانش آموزی نیز به طور دائم کاهش می یابد.
- در صورتی که تکنولوژی آموزشی با تمام قابلیت های بالقوه اش در نظام آموزشی به کار برده شود می توان برای دانش آموزان، مدرسه ای بدون دیوار به وجود آورد. در زندگی مدرن امروزی، پایگاه های اطلاعاتی دانش آموزان را محاصره کرده اند. دانش آموز می تواند از طریق شبکه های مختلف کامپیوتری (از جمله اینترنت و اینترانت) با دریایی از اطلاعات در کوتاه ترین زمان ممکن دست یابد. به کتاب خانه های دانشگاه های بزرگ جهان دست رسی داشته باشد، در کنفرانس های برگزار شده در آن طرف دنیا شرکت نماید و با دانش آموزان و معلمان در هر کجای دنیا ارتباط داشته باشد. در واقع می توان روزی را تصور نمود که مدارس متعدد در جهان تبدیل به یک مدرسه جهانی شود که این خود می تواند یکی از مظاهر رخداد دهکده جهانی باشد.
- تکنولوژی آموزشی با بهره گیری از ابزار های آموزشی، رسانه ها و فرا رسانه های آموزشی می تواند محیط کلاس های آموزشی را شبیه دنیای واقعی خارج از مدرسه سازد و با فراهم آوردن تکالیف اصیل و واقعی، دانش آموزان را برای حل مسائل دنیای دائم در حال تغییر آماده سازد. مگر به غیر از این است که آموزش مدرسه ای باید دانش آموزان را برای زندگی در یک جامعه آماده کند؟ در صورتی که دانش آموزان نتوانند دانسته های خود را در زندگی شخصی خود به کار بگیرند نظام آموزشی در رسیدن به این مقصد خود نا کام مانده است. در صورتی از تکنولوژی آموزشی در جای مناسب خود استفاده شود می تواند تجارب یادگیری عینی و شبیه به زندگی خارج از مدرسه را برای دانش آموزان به وجود آورد و در نتیجه دانش آموزان می توانند ارتباط آموزش های مدرسه ای را با زندگی خود درک کنند و این خود باعث افزایش انگیزه دانش آموزان برای پذیرفتن مسئولیت یادگیری خود می باشد.
- از علت های افت تحصیلی در هر نظام آموزشی می توان به مشکلات انگیزه ای ترک تحصیل کردگان اشاره کرد. این افراد به دلیل شکست های پی در پی در کسب موفقیت در نتیجه آموزش غیر اصولی، عطای آموزش را به لقای آن می بخشند. همان طور که می دانیم از مسئولیت های اصلی تکنولوژی آموزشی تعیین اهداف نظام آموزشی و طراحی نظام آموزشی برای رسیدن به آن اهداف و ارزشیابی مستمر فرآیند و برونداد های واسطه ای و نهایی نظام آموزشی برای کسب اطمینان از تحقق اهداف از قبل تعیین شده نظام می باشد. در صورتی که در تمام طول برنامه ریزی، طراحی، اجرا و ارزشیابی برنامه های آموزشی، نظام آموزش و برنامه آموزشی که در داخل این نظام قرار دارد مستمرا در بوته آزمایش قرار گیرد و از تحقق کارآمد هدف های از پیش تعیین شده برای نظام آموزشی و انطباق برنامه های آموزشی طراحی شده، اجرا شده و کسب شده با یکدیگر اطمینان حاصل آید می توان به محض پی بردن به کوچکترین نقصان و مشکلی که باعث انحراف آموزش از مسیر اصلی خود می شود آن را به سرعت رفع کرد و تا حدود زیادی نیز می توان امکان موفقیت دانش آموزان در رسیدن به هداف آموزشی را در حد تسلط برای آنها فراهم کرد و موفقیت های آموزشی همیشگی را برای آنها فراهم کرد.
- نابرابری در دسترسی به آموزش برای دانش آموزان ساکن در شهر و دانش آموزان ساکن در روستا نیز یکی از مشکلات اصلی نظام آموزشی بوده است. از جمله راه حل های موثر که تکنولوژی آموزشی برای حل این مشکل ارائه می دهد می توان به نظام آموزشی از راه دور (آموزش غیر حضوری) اشاره کرد. نظام آموزش از راه دور در دوره شکل گیری خود دارای اشکال مختلفی بوده است: آموزش مکاتبه ای، آموزش شنیداری، آموزش دیداری _ شنیداری، آموزش به کمک کامپیوتر و نرم افزار های آموزشی، آموزش الکترونیک. آخرین شکل نظام آموزشی که آموزش الکترونیک است تمام قابلیت های اشکال قبلی نظام آموزشی غیر حضوری را در خود دارد و همچنین از بسیاری از محدودیت های اشکال قبلی نظام آموزش از راه دور مبرا است. در واقع می توان گفت که آموزش الکترونیک چیزی فرا تر از مجموعه اجزای اشکال قبلی نظام آموزش از راه دور است و می توان آن را نوعی گشتالت نظام آموزش غیر حضوری قلمداد کرد. آموزش الکترونیک به خوبی توانسته است محدودیت مکانی و زمانی برای دست رسی به آموزش را برای کلیه افراد جامعه از میان بر دارد.
- یکی از اشکالات اساسی تدریس معلمان در مقاطع مختلف تحصیلی، اتکاء صرف به روش سخنرانی برای فراهم آوردن شرایط یادگیری برای دانش آموزان است. اما آیا استفاده از محرک های کلامی واقعا می تواند تمام شرایط لازم برای یادگیری را فراهم آورد؟ این مساله خصوصا برای کودکان پیش دبستانی و دبستانی به دلیل برخورداری از تفکر عینی و محسوس اهمیتی دو چندان پیدا می کند. با بهره گیری از رسانه های آموزشی، چند رسانه ای های آموزشی و ... می توان از تمام حواس دانش آموزان برای یادگیری استفاده کرد و تجاربی عینی و محسوس برای آنها فراهم کرد و و آموزش را با ویژگی های تفکر آنها منطبق کرد و همچنین می توان محیط کلاس درس را از حالتی کسل کننده خارج کرد و علاقه دانش آموزان و اشتیاق آن ها را برای مشارکت در یادگیری خود و مشارت با دیگران در یادگیری را بر انگیخت.
- در قدیم نقش معلم در کلاس درسی، نقش انتقال دهنده آموزش به دانش آموزان تلقی می شد. اما در نتیجه گستره یادگیری الکترونیک در نظام مدرن آموزشی امروز که امکان دسترسی به هر مقدار اطلاعات در هر زمان و مکانی را برای دانش آموزان فراهم آورده است وظایف معلم نیز دستخوش تحولات اساسی می شود. یکی از تحولات مشهود می تواند تغییر نقش معلم از انتقال دهنده اطلاعات به نقش تسهیل گر فرآیند یادگیری و میدیریت و هدایت یادگیری دانش آموزان است. در این صورت نیز دانش آموز برای یادگیری علوم مورد نیاز خود کم تر به معلم و کلاس درس وابسته است و می تواند در هر حیطه ای از دانش که احساس می کند به آن نیاز دارد کسب معلومات نماید. در این صورت می توان آموزشی مادام العمر را برای افراد جامعه متصور بود.
- انفرادی کردن آموزش نیز از دیگر خدمات بزرگ تکنولوژی آموزشی به نظام آموزشی می باشد. کاربرد تکنولوژی آموزشی در نظام آموزشی ابتدا متوجه آموزش های جمعی و توده ای بود. اما از آنجا که تفاوت های فردی موثر بر یادگیری در بین افراد بسیار زیاد است تکنولوژی آموزشی نیز تغییر مسیر داده است و به سمت انفرادی کردن آموزش پیش رفته است. از مزیت های انفرادی کردن آموزش (مثلا آموزش برنامه ای) انطباق آموزش با ویژگی ها و تفاوت های فردی دانش آموزان است و به آنها اجازه می دهد که متناسب با آهنگ یادگیری خود پیش بروند و رقابت های تخریب کننده میان دانش آموزان نیز کاهش یابد. البته نباید تصور کرد که آموزش انفرادی فقط مختص دانش آموزان ضعیف است. آموزش انفرادی برای دانش آموزان مستعد نیز بر حسب نیاز های آموزشی آنها می تواند مطالب درسی را با گستره و عمق لازم به صورت انفرادی را برای آنها فراهم آورد. نکته ای که باید به آن اشاره کرد این است که تکنولوژی آموزشی از حیطه آموزش انفرادی به حیطه آموزش گروهی منتقل شده است.
- و حل بسیاری از دیگر مشکلات نظام آموزشی ...
نکته ای که ذکر آن در پایان ضروری است این است که هیچ یک از جنبه های نظری و کاربردی علم بر یکدیگر برتری و رجحان ندارد و هر یک تکمیل کننده دیگری می باشد. مثلا در حیطه آموزش در صورتی که بیشتر به پیشرفت علوم نظری توجه شود نمی تواند کاربردی سومند برای حل مشکلات آموزشی داشته باشد و در صورتی که به علوم نظری توجه کمی شود در این صورت پایه های لازم برای استخراج دانش تکنولوژیکی لازم برای حل مشکلات آموزشی را در اختیار نداریم. دانش نظری و دانش کاربردی در هر رشته باید پا به پای هم گسترش یابند و مورد تحقیق قرار گیرند.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر